งานช่างฝีมือและศิลปกรรมในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ
กล่าวได้ว่า
ด้วยพระบารมี และพระมหากรุณาธิคุณอันประมาณมิได้ ตลอดรัชสมัยที่ผ่านมา ทำให้ปวงพสกนิกรต่างพร้อมใจกันทำกิจกรรมที่หลากหลายมากมาย
อย่างไม่เคยมีมาก่อน ถวายเป็นพระราชกุศลและเพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ
เฉพาะสถิติตัวเลข
ที่ประกาศในวันที่ 22 กันยายนที่ผ่านมานี้ มีประชาชนเข้าถวายสักการะพระบรมศพถึง 11,065,577 คน ยอดเงินน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายร่วมบำเพ็ญพระราชกุศลเป็นจำนวนเงินทั้งสิ้น
820,324,701.51 ล้านบาท
ยิ่งเมื่อใกล้จะปิดให้เข้าถวายสักการะพระบรมศพ
ในวันสิ้นเดือนกันยายนนี้ ปรากฏว่า ประชาชนยิ่งหลั่งไหลเข้าไปถวายสักการะกันมาก ถึงวันละ
6 หมื่นกว่าคน
จึงทำให้สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ
บดินทรเทพยวรางกูร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เลื่อนกำหนดวันสุดท้ายของการกราบถวายบังคมพระบรมศพไปเป็นถึงเวลา
24 นาฬิกาของคืนวันที่ 5 ตุลาคม 2560
ตลอดระยะเวลากว่า
300 วัน ได้เกิดกิจกรรมจิตอาสา ทำดีเพื่อถวายในหลวง การแจกอาหารน้ำดื่ม
และเครื่องใช้จำเป็น การให้บริการฟรีการจัดทำสิ่งพิมพ์ประเภทต่างๆ
ทั้งแจกและจำหน่ายเพื่อการกุศล มีมากจนเพียงแค่จดรายการทั้งหมด คงได้หนังสือหนาๆ
สักเล่ม
ดังนั้นในบทปิดท้ายของบทความนี้
ผู้เขียนจึงขอกล่าวถึงบางแง่มุมที่เกี่ยวกับงานช่างฝีมือและศิลปกรรมที่ตรงกับคอนเซ็ปของบล็อก
แต่เพียงสังเขปเท่านั้น
การประดิษฐ์ดอกไม้จันทน์
หน่วยงานราชการและเอกชนได้เปิดให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการประดิษฐ์ดอกไม้จันทน์ที่จะใช้ในงานพระราชพิธี
โดยมีจุดให้ร่วมประดิษฐ์กระจายอยู่ทั่วประเทศ
ผู้เขียนรู้สึกชื่นชมในความคิดของผู้ที่ได้จัดสรรกิจกรรมต่างๆ
รวมทั้งการประดิษฐ์ดอกไม้จันทน์นี้ด้วย เพราะเป็นกิจกรรมที่ทำให้ประชาชนผู้จงรักภักดีได้มีโอกาสและมีส่วนร่วมในการทำภารกิจแม้แต่เพียงเล็กน้อย
เพื่อถวายแด่พระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ ทำให้คลายความเศร้า ความอาลัย
เปลี่ยนบรรยากาศแห่งความนิ่ง หมองหม่น เป็นการก้าวเดินต่อไปข้างหน้า
 |
| ดอกไม้จันทน์ทั้ง 7 แบบ |
ทางราชการได้กำหนดแบบดอกไม้จันทน์
ไว้ 7 แบบด้วยกันได้แก่ ดอกดารารัตน์ ดอกกุหลาบ ดอกพุดตาน ดอกลิลลี่
ดอกกล้วยไม้ ดอกชบาทิพย์ และดอกชบาหนู
ดอกไม้แต่ละชนิดมีความหมายต่างๆ
ล้วนแต่เป็นที่ระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณในพระเจ้าอยู่หัว ในพระบรมโกศทั้งสิ้น
 |
| ดอกดารารัตน์ |
โดยเฉพาะดอกดารารัตน์
เป็นดอกไม้ที่มีเรื่องราวที่ผูกพันอย่างลึกซึ้งระหว่างพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช
และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ด้วยเป็นดอกไม้ทรงโปรด ที่พระราชทานให้กับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์
พระบรมราชินีนาถอยู่เสมอ เมื่อครั้งยังทรงศึกษาและประทับอยู่ที่ประเทศสวิสเซอร์แลนด์
ผู้เขียนมีโอกาสได้ร่วมประดิษฐ์ดอกไม้จันทน์ที่สำนักพระราชวัง
สนามเสือป่า ในวันหนึ่ง เมื่อไปถึงพบว่า แทบหาที่นั่งไม่ได้
เพราะมีคนมากมายมาร่วมทำกิจกรรม แม้เมื่อได้ที่นั่งแล้ว และลงมือทำไม่นาน
ก็มีเจ้าหน้าที่มาแจ้งว่า หากใครทำได้หลายดอกแล้ว รบกวนสละที่นั่งให้กับจิตอาสาท่านอื่นๆ
ด้วย
แสดงให้เห็นว่า
มีผู้คนมากมายอยากเข้ามามีส่วนร่วม ทำเพื่อถวายแด่พระองค์ท่านจริงๆ
ศิลปินและช่างฝีมือจิตอาสาร่วมจัดทำพระเมรุมาศ
และงานประกอบอื่นๆ
ทางกรมศิลปากร
ซึ่งรับผิดชอบในการก่อสร้าง จัดสร้าง พระเมรุมาศและงานศิลปกรรมประกอบในพระราชพิธี
ได้เปิดรับจิตอาสา เพื่อช่วยงานด้านศิลปกรรมและช่างฝีมือ
 |
| เหล่าศิลปินจิตอาสาช่วยกันลงสีประติมากรรมประดับพระเมรุ ผู้ที่ยืนบนสุดคือ อภิรักษ์ ปันมูลศิลป์ |
เหล่าศิลปิน
และผู้มีความชำนาญได้อาสาเข้าไปช่วยงานเป็นจำนวนมาก ทั้งผู้มีชื่อเสียง
และบุคคลทั่วไป
ดังเช่นงานลงสีศิลปกรรมประดับพระเมรุมาศ
ไม่ว่าจะเป็นฉากบังเพลิง หรือการลงสีเทวรูปและประติมากรรมต่างๆ
มีชาวศิลปะทั้งรุ่นเล็กรุ่นใหญ่เข้าช่วยงานอย่างคึกคักพร้อมเพรียง อาทิ คุณชวน
หลีกภัย อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ เป็นต้น
 |
| คุณชวน หลีกภัย กำลังเขียนสีบนฉากบังเพลิง |
 |
| อาจารย์เฉลิมขัย โฆษิตพิพัฒน์ ขณะลงสีพญาครุฑ |
 |
| ธีระวัฒน์ คะนะมะ ลงสีประติมากรรมประดับพระเมรุมาศ |
 |
| อลงกรณ์ หล่อวัฒนา ลงสีพญาครุฑ |
การประดิษฐ์สิ่งของใช้ในพระราชพิธี
เช่น สายรัดพระวิสูตร จิตอาสาได้ช่วยกันคิดประดิษฐ์ขึ้นใหม่ ให้สมพระเกียรติ
จนได้สายรัดพระวิสูตรที่งดงาม ประดิษฐ์จากลูกปัดคริสตัลและปีกแมลงทับ
เลียนแบบจากงานมาลัยดอกไม้สดที่ประณีตงดงามของชาววัง
 |
| สายรัดพระวิสูตร ที่จิตอาสาร่วมกันคิดประดิษฐ์ขึ้นใหม่ |
วันพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ
กำหนดให้มีพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพขึ้นในวันที่
25 - 29 ตุลาคมพ.ศ. 2560 รวมถึงได้ประกาศให้วันที่ 26 ตุลาคมพ.ศ. 2560
ซึ่งเป็นวันถวายพระเพลิงพระบรมศพเป็นวันหยุดราชการเป็นกรณีพิเศษ
งานเครื่องสด
ในช่วงสุดท้ายของการเตรียมงาน
ประเพณีที่สืบทอดจนเป็นมรดกช่างฝีมือสืบมาคือ
งานเครื่องสดสำหรับตกแต่งพระจิตกาธานและพระเมรุมาศ ประกอบด้วยงานแทงหยวก งานช่างแกะสลักของอ่อน
(เครื่องถม) งานช่างดอกไม้สด และงานประดิษฐ์เทวดาประดับฐานเรือนไฟองค์พระจิตกาธาน
8 องค์
ถือได้ว่าเป็นรูปแบบงานช่างเครื่องสดราชสำนักอย่างเต็มรูปแบบตามโบราณราชประเพณี
แต่เดิมงานเครื่องสดนี้
นอกจากใช้ตกแต่งเพื่อความสวยงามแล้ว ยังมีประโยชน์ใช้สอยด้วย กล่าวคือ งานแทงหยวก
เป็นเครื่องช่วยคุมไฟในการเผาจริง ไม่ให้ไฟโหมมากเกินไป เพราะหยวกเป็นของอวบน้ำ
 |
| เครื่องแขวนดอกไม้สด "พวงแก้ว" สีขาวฟ้า พระเมรุมาศ สมเด็จพระพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ |
ส่วนดอกไม้สด
ให้ความสดชื่น สะอาดตา ยังอาศัยกลิ่นดอกไม้สดในการกลบกลิ่นอีกด้วย
และเพราะเป็นของสด
จึงเป็นงานที่ต้องทำแข่งกับเวลา ในสมัยก่อนไม่มีวัสดุประดิษฐ์ช่วย
ไม่มีตู้เย็นช่วย จึงต้องระดมพลเร่งมือทำกันในช่วงคืนสุดท้ายก่อนออกพระเมรุ
ปัจจุบัน
ด้วยเทคนิคที่พัฒนาขึ้นมาหลายอย่าง ทำให้งานบางส่วนสามารถประดิษฐ์ล่วงหน้าได้
(ก็เพียงไม่กี่วัน)
โดยมีการทยอยจัดทำส่วนประกอบเครื่องสดประดับพระจิตกาธานล่วงหน้า
ประกอบด้วย ดอกเข็มกำมะหยี่ที่จะติดร้อยกรองตาข่ายดอกไม้สดตามจำนวนที่ตั้งไว้คือ 4
แสนดอก
การทำดอกไม้ไหว
ประดับหยวกชั้นรัดเกล้าของพระจิตกาธาน และการจัดทำเฟื่อง และอุบะ ประดับชายชั้นรัดเกล้า
ซึ่งถือเป็นส่วนสำคัญอีกส่วน ทางช่างฝีมือราชสำนักได้เลือกใช้ดอกปาริชาต มาประดับเพื่อสื่อถึงดอกไม้บนสรวงสวรรค์
 |
| ดอกปาริชาต |
ดอกปาริชาตทำจากกลีบกล้วยไม้สีเหลืองจำปา
เย็บแบบ และกลีบดอกบานไม่รู้โรยสีม่วง เกสรประดิษฐ์จากเมล็ดธัญพืช โดยเกสรชั้นในสุดนั้นถือว่ามีความพิเศษมาก
เพราะใช้พลอยหายากจำนวน 8 สี จากจังหวัดจันทบุรี และตรงกลางประดับด้วยเพชรมูลค่า 2
สลึง
 |
| การประดิษฐ์ด้วยธัญพืช |
 |
| เกสรดอกปาริชาตที่ประดับด้วยพลอยและเพชร งดงามเลอค่าอย่างที่สุด |
สำหรับช่างแทงหยวก
การนี้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ ตัวแทนนายช่างแทงหยวกจาก
4 ภูมิภาค อันประกอบด้วย ช่างราชสำนัก , ช่างแทงหยวกสกุลช่างจังหวัดสงขลา,
ช่างแทงหยวกสกุลช่างอีสาน จังหวัดอุบลราชธานี และจังหวัดมหาสารคาม,
ช่างแทงหยวกสกุลช่างเพชรบุรี นักศึกษาวิชาช่างแทงหยวกจากโรงเรียนช่างฝีมือในวัง
(ชาย) และตัวแทนช่างฝีมือจัดทำเครื่องสดประดับพระจิตกาธาน จากสถาบันวิทยาลัยอาชีวศึกษาทั้ง
4 ภูมิภาค
 |
| เครื่องแขวนดอกไม้สด "พวงกลาง" สีขาวชมพู ในงานพระเมรุ สมเด็จพระภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี |
งานช่างดอกไม้สด
ซึ่งต้องใช้ดอกไม้จำนวนมหาศาล โดยเฉพาะดอกรัก และดอกกล้วยไม้
โดยนำดอกกล้วยไม้สีขาวย้อมสีตามวันพระราชสมภพ ซึ่งในงานนี้คือสีเหลือง
มาประดิษฐ์เป็นงานรูปแบบต่างๆ
เช่น ตาข่ายดอกไม้ ฉัตรดอกไม้ เครื่องแขวน เป็นต้น
 |
| งานดอกไม้สด ที่ร้อยเป็นตาข่ายดอกไม้ และฉัตรดอกไม้ ตกแต่งพระจิตกาธาน เป็นภาพที่หาดูได้ยากมาก เพราะไม่ค่อยมีการบันทึกภาพและเผยแพร่นัก |
หลังวันพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ
ทางการได้เปิดให้ประชาชนเข้าชมพระเมรุมาศและบริเวณพื้นที่โดยรอบ เป็นเวลา 1 เดือน
ซึ่งเป็นนิทรรศการไม่ถาวรที่ชีวิตนี้ เราควรได้ไปชมสักครั้งหนึ่ง
บทความนี้
ผู้เขียนจัดทำขึ้นเพื่อน้อมรำลึกถึงพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
บรมนาถบพิตร ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณที่หาที่สุดมิได้
แม้จะไม่เคยได้รับพระมหากรุณาธิคุณโดยตรง
แต่การศึกษาพระราชประวัติ และพระราชกรณียกิจผ่านตัวหนังสือนั้น
ได้สร้างความซาบซึ้ง ในพระเมตตาดั่งพระโพธิสัตว์ ของบุคคลที่มีตัวตนจริงๆ
ที่สัมผัสได้ในช่วงชีวิตนี้ แก่ผู้เขียน
ยากนักที่ชีวิตนี้จะได้พบพานสักผู้หนึ่ง
เป็นบุญแล้วที่เกิดในรัชกาลที่ 9
-------------------------------
อ้างอิง
บทความนี้ ผู้เขียน รวบรวมจากบทความเก่าที่เคยตีพิมพ์ในนิตยสารและรวมเล่มได้แก่
อรชรเอกภาพสากล.
พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระศพสมเด็จพระพี่นางเธอเจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนากรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์.
นิตยสารลิปส์ปักษ์หลังเดือนสิงหาคม 2551, หน้า 0203-0215.
____________. พระราชพิธีเกี่ยวแก่พระบรมศพและพระศพตามโบราณราชประเพณี.
นิตยสารลิปส์ปักษ์หลังเดือนสิงหาคม 2551, หน้า 0216-0225.
____________.ธ เสด็จสู่สวรรค์นิรันดร. กรุงเทพฯ : สยามความรู้, 2551, 64 หน้า.
ข้อมูลและรูปภาพบางส่วนจากเว็บไซต์ของ
กรุงเทพธุรกิจ
สำนักข่าวไทย
ข่าวสด
คมชัดลึก
คณะกรรมการฝ่ายประชาสัมพันธ์งานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชกรมประชาสัมพันธ์
คลังภาพสำนักพระราชวัง
Wikipedia
ไทยรัฐ
MGR
online
เฟซบุคส่วนตัวของศิลปินหลายท่าน
อาทิ Teerawat
Kanama อลงกรณ์ หล่อวัฒนา และAphirak Punmoonsilp
การนำข้อความไม่ว่าส่วนหนึ่งส่วนใด
หรือทั้งหมดไปเผยแพร่ไม่ว่าในรูปแบบใด สื่อใด ต้องอ้างอิงที่มาอย่างชัดเจน
ไม่อนุญาตให้เผยแพร่โดยไม่อ้างแหล่งที่มา หรืออ้างว่าเป็นผลงานของตัวเอง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น